Nu er een akkoord is getekend over een bestand in Gaza, en de laatste overlevende Israëlische gijzelaars naar huis zijn teruggekeerd, is het tijd voor de volgende stappen in het vredesplan van de Amerikaanse president Donald Trump. Hoe kijken experten Rudi Vranckx en Koert Debeuf naar de toekomst, op korte en langere termijn?
Gepubliceerd:ma 13 okt. 21u55
Is dit het einde van de oorlog, zoals Trump zegt?
De Amerikaanse president Donald Trump gelooft dat de oorlog tussen Israël en Hamas definitief voorbij is en dat “een nieuw tijdperk van vrede” kan aanbreken in het Midden-Oosten.
Vanavond tekende hij in Sharm-el-Sheikh het akkoord over een bestand in Gaza. “Een historische mijlpaal die een einde maakt aan een pijnlijk hoofdstuk”, zo omschreef de Egyptische president Abdel Fattah al-Sisi het.
Hij legde zo de nadruk op het einde van de oorlog, eerder dan op het begin van een duurzame vrede.
Terecht, menen experten. “Ik denk wel dat dit het einde is van déze oorlog”. Dat zegt Koert Debeuf, professor Internationale Politiek en Midden-Oostenexpert aan de VUB. “Of dit het einde is van elke oorlog in het Midden-Oosten in de komende jaren betwijfel ik.”
Over vrede kun je pas spreken als je naar de langere termijn kijktOud-VRT-journalist Rudi Vranckx
Gewezen VRT-journalist en Midden-Oostenkenner Rudi Vranckx denkt er hetzelfde over. “Je kan zeggen dat de oorlogslogica nu doorbroken is. De impasse is doorbroken. In die zin mag je het wel degelijk een historische dag noemen. Maar over vrede kun je pas spreken als je naar de langere termijn kijkt. Wat er nú zal gaan gebeuren, is wat telt.”
Dat zijn ook de zaken die op tafel liggen in Sharm-el-Sheikh. “Een van de sleutelelementen, zowel voor Trump als voor Netanyahu, is dat Hamas ontwapent”, zegt Vranckx. “En Israël, dat nog 53 procent van Gaza bezet, moet zich terugtrekken. Hoe zal dat gebeuren? Hoe ga je de humanitaire hulp organiseren voor 2 miljoen Palestijnen. Wie gaat dat beveiligen?”
Volgens Israël is er een veiligheidsmacht nodig en dat kan niet Hamas zijn. Wie het dan wel zal doen, is een van de punten die in Egypte zullen worden besproken. “Die internationale troepenmacht is de allerbelangrijkste kwestie”, meent Vranckx. “Wie gaat de boots on the ground leveren?
“Het belangrijkste is dat dat een internationale macht wordt. Italië heeft al gezegd bereid te zijn soldaten te sturen, een aantal andere landen zullen ongetwijfeld hetzelfde zeggen. Wellicht komt er een soort VN-achtige macht om de veiligheid in Gaza te bewaren en die rol niet aan Hamas te laten.”
BEKIJK
Bekijk: “Wie gaat de boots on the ground leveren?”, is voor Vranckx een belangrijke vraag
Wat staat er te gebeuren in Gaza?
En wie zal Gaza besturen? Wordt dat een internationaal bestuur van technocraten, zoals Trump hoopt? Of gaan de Palestijnen zelf ook een rol mogen spelen?
“Het is de eerste keer dat de Palestijnse president Mahmoud Abbas aanwezig is bij gesprekken over het land waarvan hij president is. Vorige maand nog was hij niet welkom op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York, maar nu schudde hij in Sharm-el-Sheikh de hand van Trump.
“Tot nu toe hebben de Palestijnen weinig tot geen zeggenschap gehad over wat er nu moet gebeuren”, zegt Debeuf. “Er zijn grote moeilijkheden rond dat bestuur. In het plan van Trump zou dat een regering zijn met Palestijnse en internationale technocraten, terwijl Hamas, maar ook andere Palestijnse groeperingen vinden dat het een bestuur moet zijn met een interne legitimiteit, die de Palestijnen zelf kunnen aanstellen.
Een Palestijnse staat ligt in het plan van Trump niet op tafel. Volgens Debeuf wordt mogelijk geprobeerd om een proces op gang brengen zoals de Oslo-akkoorden van 1993, waarbij een soort stappenplan wordt uitgetekend om akkoorden te maken voor de toekomst. “Maar zo ver zijn we nog lang niet.”
We hebben 1 stap vooruit gezet, hopelijk worden het er nu geen 2 achteruitOud-VRT-journalist Rudi Vranckx
Over iets dergelijks is ook Rudi Vranckx niet optimistisch gestemd. “Wat gebeurd is na de Oslo-akkoorden van 1993 -stelselmatig tegenwerken – zal nu ook gebeuren”, vreest hij.
“We hebben nu één stap vooruit gezet, maar ik hoop dat het er straks geen 2 achteruit gaan worden. Vanaf morgen, wanneer het feest voorbij is, zal men aan beide kanten moeite doen om de klok achteruit te draaien.
Hamas zal proberen om met zijn kalasjnikovs Gaza te controleren. Aan Israëlische kant zal men alles doen om de nederzettingen uit te breiden op de Westelijke Jordaanoever, om te maken dat de bezetting niét eindigt en dat er de facto weinig verandert.”
“Als Trump geen druk uitoefent, zal men proberen alles tegen te houden en naar de lange termijn uit te stellen”, zegt Vranckx. De internationale druk zal onnoemelijk belangrijk zijn. Trump heeft de druk uitgeoefend – de wortel en de stok -, en ditmaal ook op Netanyahu. Die moét aanhouden, want anders loopt het opnieuw fout, binnen dit en enkele jaren.”
Wat betekent dit voor Netanyahu en de Israëlische samenleving?
Het politieke lot van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu is sterk verbonden met het lot van de gijzelaars. Wat betekent hun vrijlating nu voor hem?
“Meteen na 7 oktober 2023 was duidelijk dat Netanyahu er niet voor gezorgd heeft dat die aanslag vermeden is kunnen worden. Dat werd hem ook verweten. Daarna bracht hij de gijzelaars niet terug”, schetst Koert Debeuf.
“Politiek gezien is zijn positie fragiel, maar nog veel belangrijker is dat er verschillende rechtszaken tegen hem lopen wegens corruptie. Netanyahu zit niet alleen intern, maar natuurlijk ook internationaal in moeilijke papieren, met het Internationaal Strafhof dat hem heeft aangeklaagd voor oorlogsmisdaden. Er komt nog heel veel af op Netanyahu en zijn voltallige regering.”
Israëlische samenleving staat voor fundamentele vragen die nu naar boven zullen komenProfessor Internationale Politiek Koert Debeuf
Ook de Israëlische samenleving staat voor fundamentele vragen, zegt Debeuf. “Die was de afgelopen 2 jaar enorm gepolariseerd, maar dat was al zo vóór de aanval, omdat men zag dat Netanyahu en zijn regering de rechtsstaat aan het uithollen waren. Er was al protest tegen de regering vóór de oorlog in Gaza, de focus daarvan is verlegd naar de gijzelaars vrij krijgen en de oorlog stoppen”, zegt Debeuf.
“Ik denk dat de polarisering die in die samenleving zit nu nog sterker naar voren zal komen. Zeker als we naar verkiezingen gaan, denk ik dat Israël en de Israëlische samenleving toch wel verweesd zal achterblijven. Met vragen als: waarvoor staan wij als land, als geloof? Dat zijn fundamentele vragen die nu naar boven zullen komen.”
Ook Vranckx vreest dat de Israëlische samenleving gepolariseerder wordt dan ooit. “Nu was men verenigd in de wens om de gijzelaars naar huis te brengen. Maar de Israëlische maatschappij was erg verdeeld. Vroeg of laat komt die verdeeldheid terug”, zegt Vranckx. Hij wijst er op dat er bovendien ook aan Palestijnse kant sprake is van een verdeelde samenleving, met aan de ene kant Hamas, en aan de andere kant de Palestijnse Autoriteit die machteloos is gebleken.
