De hoop op een einde aan het conflict in de Gazastrook neemt toe, maar de traumaverwerking van de lokale bevolking zal nog heel wat tijd nodig hebben. Dat zegt professor psychologie Lucia De Haene (KU Leuven). Ze omschrijft de psychologische gevolgen van 2 jaar oorlog en onderzocht hoe het vertrouwen van de lokale bevolking hersteld kan worden. De Israëlische bevolking moet volgens haar door een gelijkaardig proces.
Bron VRT News
Na 2 jaar oorlog in Gaza bereikten Israël en Hamas een akkoord over een staakt-het-vuren. Dat doet de hoop op een einde aan het conflict in de regio toenemen, maar kunnen de inwoners van de Gazastrook nog wel een normaal leven leiden als de wapens zwijgen?
“Het gaat hier om mensenrechtenschendingen en vernietiging, niet alleen in de voorbije 2 jaar, maar al generaties lang. De gevolgen daarvan bestaan niet enkel uit traumasymptomen of posttraumatische stress. Zo’n langdurige ingrijpende situatie raakt echt aan de fundamenten van het menselijke samenleven”, vertelt Lucia De Haene, professor psychologie aan de KU Leuven. Ze doet onderzoek naar traumazorg en begeleidt vluchtelingen die het psychisch moeilijk hebben.
“De fysieke veiligheid is aangetast en interpersoonlijke banden zijn verbroken door het verlies van familieleden of zelfs hele familienetwerken. Daarbovenop is ook het rechtvaardigheidsgevoel aangetast, de ervaring met rechtvaardige instituties en overheden”, legt ze uit.
“Verder heb je nog het verlies van belangrijke sociale rollen, denk aan een vader die zijn kinderen niet meer kan beschermen. En door het vernietigen van moskeeën en culturele sites is ook de inbedding in een culturele en betekenisvolle wereld aangetast.”
Het basisvertrouwen in een rechtvaardige, voorspelbare en veilige wereld is echt aangetastLucia De Haene, professor psychologie (KU Leuven)
Dat die fundamenten aangetast worden, laat zelfs sporen achter in je hersenen, aldus de professor. “Het basisvertrouwen in een rechtvaardige, voorspelbare en veilige wereld is echt aangetast. Daardoor zien we binnen het neurologische functioneren een gevoel van bedreiging, superalertheid of zelfs verdoving.”
Hoe en wanneer kan dit trauma verwerkt worden?
En dat basisvertrouwen herstel je niet zomaar, aldus professor De Haene. Terugkeren naar normaliteit is dus nog niet meteen aan de orde. “De focus op het onmiddellijke fysieke overleven zal nu voor een stukje stoppen, maar dat betekent niet dat we onmiddellijk naar traumaverwerking kunnen overgaan”, vertelt ze.
“De vraag is nu: hoe veilig en hoe duurzaam is deze nieuwe veiligheid echt? Het geweld op de Westelijke Jordaanoever blijft bijvoorbeeld nog altijd voortduren.”
“En hoe traumaverwerking zich ontwikkelt, hangt ook af van de veiligheid die nog geboden kan worden binnen gezins- en gemeenschapsrelaties. Moeders zijn mogelijk niet meer in staat om bescherming te bieden, omdat ze zo geraakt zijn. Of er kan wantrouwen ontstaan binnen gemeenschappen, wegens mensenrechtenschendingen die geraakt hebben aan identiteit en culturele wortels. Daardoor zien we vaak breuklijnen ontstaan en kan een onveiligheidsgevoel binnen gezinnen en gemeenschappen blijven bestaan.”
We willen in eerste instantie inzetten op het versterken van natuurlijke steunbronnen binnen gezins- en gemeenschapsrelatiesLucia De Haene, professor psychologie (KU Leuven)
Professor De Haene benadrukt dat het nu belangrijk is om te bekijken hoe het basisvertrouwen van de Gazanen hersteld kan worden. De KU Leuven ging recent zelfs een samenwerking aan met Gaza University om na te denken over de uitbouw van traumazorg in de regio.
“Dan gaat het niet over de massale invoer van de meest gespecialiseerde zorg naar Gaza”, zegt ze. “We willen in eerste instantie inzetten op het versterken van natuurlijke steunbronnen binnen gezins- en gemeenschapsrelaties.”
Ze verwijst daarbij naar het Palestijnse woord ‘Sumud’, “een term die echt eigen is aan de gemeenschap”. “Het woord verwijst naar kleine daden van verzet en hoop, waarbij wordt vastgehouden aan de Palestijnse identiteit en aan de hoop op een land samen.”
“Dat kan gaan over hele kleine praktijken: gevangenen die voor elkaar zingen, een kleindochter die om haar hals de sleutel draagt van het huis waar de grootmoeder ooit verdreven werd, jongeren in Gaza die aan de hand van sociale media getuigen over het onrecht…”
“Aan de hand van die kleine praktijken ervaren mensen opnieuw een stukje zeggenschap, wordt machteloosheid tegengaan en is er aanknoping met culturele wortels en identiteit. Het geweld heeft zo niet het laatste woord. Daar moeten we echt op inzetten.”
Wat met de Israëlische bevolking?
Daarbij zegt professor De Haene dat de Israëlische bevolking een gelijkaardig proces zal moeten doormaken. “De Israëlische gijzelaars werden ook het slachtoffer van mensenrechtenschendingen, waardoor hun veiligheidsgevoel aangetast is. Dat raakt ook hier aan een langdurige geschiedenis”, vertelt ze.
“Die worsteling met wortels, identiteit en veiligheid speelt zich dus af bij de Palestijnse bevolking, maar ook bij de Israëlische bevolking. Deze geschiedenissen zijn zo verweven met elkaar.”
“Ook hier moet er binnen gezins- en gemeenschapsrelaties plaats zijn voor getuigenis, herstel van veiligheid en verbinding met culturele wortels. Het is belangrijk dat je beide perspectieven vasthoudt.”
